Checklist 10 bước để kiểm tra linh kiện còn sống hay đã “ra đi”

Chủ Nhật, 27/04/2025 Huỳnh Chí Diễn

Nội dung bài viết

🧰 Checklist 10 bước để kiểm tra linh kiện còn sống hay đã “ra đi”

⚠️ Mở đầu: “Linh kiện chết” – nguyên nhân âm thầm phá hủy mạch

Bạn đã bao giờ:

Cắm linh kiện lên mạch rồi… mạch không chạy?
Đo thử không thấy gì bất thường, nhưng vẫn nghi ngờ có gì đó sai sai?
Thay đi thay lại mà mạch vẫn chết, chỉ để phát hiện một con diode bị hỏng âm thầm?

Rất nhiều người – kể cả dân kỹ thuật lâu năm – vẫn ngại kiểm tra linh kiện vì nghĩ việc này rườm rà, mất thời gian. Nhưng bạn có biết rằng:

Hơn 70% lỗi mạch bắt nguồn từ một linh kiện “ra đi” mà bạn không nhận ra!

Bài viết này sẽ giúp bạn:

Có quy trình kiểm tra linh kiện rõ ràng – từ diode, transistor, đến MOSFET, IGBT, IC...
Biết cách sử dụng đồng hồ số để test linh kiện nhanh, chuẩn.
Tự tin xác định linh kiện chết hay còn sống trước khi hàn lên mạch.

🧠 Tổng quan: Kiểm tra linh kiện = tiết kiệm thời gian, tiền bạc và… máu

Tại sao phải kiểm tra trước khi dùng?

Linh kiện “tái sử dụng” từ bo cũ có thể đã cháy một phần mà không nhận thấy ngay.
Linh kiện mới mua vẫn có thể lỗi do sản xuất, bảo quản hoặc vận chuyển.
Kiểm tra giúp bạn tránh lỗi chuỗi – lắp linh kiện chết vào mạch mới → cháy lan!

🎯 Kiểm tra linh kiện trước khi lắp = kỹ năng sống còn của dân điện tử thực thụ!

✅ Bước 1: Chuẩn bị đồng hồ đo & chọn thang đo phù hợp

Bạn cần:

Đồng hồ vạn năng (Multimeter) – ưu tiên loại có đo Diode, điện trở, hFE.
Kẹp đo hoặc dây test mềm.
Linh kiện cần kiểm tra – tháo rời khỏi mạch.

💡 Mẹo: Nếu linh kiện vẫn còn trên bo mạch, kết quả có thể bị sai lệch do ảnh hưởng từ các linh kiện khác.

✅ Bước 2: Kiểm tra diode thường & Zener

Cách đo diode:

Chọn thang đo Diode (ký hiệu →|–).
Đo hai đầu diode:
- Chiều thuận: có điện áp rơi (thường 0.6 – 0.7V).
- Chiều ngược: không dẫn.

Cách đo Zener:

Giống diode thường, nhưng để biết điện áp Zener, cần nguồn ngoài và điện trở nối tiếp → test tại chỗ hoặc dùng nguồn ổn áp.

🔍 Nếu diode dẫn hai chiều → đã chết.
Nếu không dẫn chiều nào → nhiều khả năng hỏng (hoặc do đo sai cực).

✅ Bước 3: Kiểm tra transistor (NPN & PNP)

Dùng thang Diode, xác định chân B (Base):

Với NPN (C1815, 2N2222):
- Đo B → C, B → E: thấy dẫn (0.6–0.7V).
- Đảo chiều không dẫn.
Với PNP (A1015, 2N2907):
- Đo C → B, E → B: thấy dẫn.
- Đảo chiều không dẫn.

📌 Dùng chế độ hFE trên đồng hồ (nếu có) để đo hệ số khuếch đại.

🚫 Nếu dẫn cả hai chiều hoặc không dẫn chiều nào → có thể đã hỏng.

✅ Bước 4: Kiểm tra MOSFET

MOSFET không thể đo như transistor thường – cần mẹo đặc biệt:

Cách đo nhanh:

Chọn thang điện trở thấp hoặc Diode.
Xả tĩnh điện (chạm Gate và Source bằng tay hoặc dùng nhíp).
Đo giữa Drain – Source: không dẫn.
Dùng đầu đo chạm Gate nhẹ → đo lại D – S: thấy dẫn.

💡 Nếu MOSFET dẫn luôn dù không kích Gate, hoặc không dẫn khi đã kích → hỏng.

✅ Bước 5: Kiểm tra IGBT

IGBT có đặc tính lai giữa transistor và MOSFET, cách đo tương tự MOSFET:

Đo giữa Gate – Emitter: không dẫn.
Dùng đầu đo chạm Gate – Collector → thấy dẫn.
Xả điện → đo lại → không dẫn.

📌 Nếu không reset được trạng thái → IGBT hỏng.

✅ Bước 6: Kiểm tra SCR (Thyristor)

SCR là linh kiện chỉ dẫn khi có kích từ Gate.

Cách đo:

Chọn thang Diode.
Đo giữa Anode – Cathode: không dẫn.
Dùng đầu đo kích từ Gate sang Anode → đo lại A – C: thấy dẫn.
Đo lại sau vài giây → vẫn dẫn → OK!

🚫 Nếu không dẫn khi kích, hoặc dẫn luôn không cần kích → SCR hỏng.

✅ Bước 7: Kiểm tra Triac

Triac là SCR hai chiều, kiểm tra phức tạp hơn.

Cách kiểm tra:

Đo MT1 – MT2: không dẫn.
Kích xung nhỏ từ Gate – MT2 → đo lại MT1 – MT2 → dẫn.
Xả điện → mất dẫn.

💡 Nếu dẫn luôn hoặc không dẫn dù kích → Triac đã “ra đi”.

✅ Bước 8: Kiểm tra IC (giới hạn với IC đơn giản)

IC có thể kiểm tra sơ bộ bằng:

Kiểm tra nguồn cấp (Vcc – GND): có chập không?
Dùng đồng hồ đo điện trở giữa các chân.
IC đơn giản như 555, 7805, 7812… có thể kiểm tra hoạt động bằng cách cấp nguồn và đo điện áp đầu ra.

📌 IC phức tạp (vi điều khiển, opamp, logic) nên test trong mạch hoặc dùng mạch test chuyên dụng.